بافت فرش دستباف شکارگاه قم یکی از پیچیده‌ترین و هنرمندانه‌ترین فرآیندهای تولید فرش در ایران است. این فرش‌ها به دلیل جزئیات ظریف و نقش‌های خاصی که صحنه‌های شکار و طبیعت را به تصویر می‌کشند، به تخصص و دقت بالایی نیاز دارند. مراحل بافت این فرش به شرح زیر است:

1. طراحی نقشه فرش

• انتخاب طرح و نقشه: قبل از شروع بافت فرش، ابتدا نقشه فرش که شامل طرح شکارگاه است، طراحی می‌شود. این طرح‌ها معمولاً شامل تصاویر شکارچیان، حیوانات وحشی و طبیعت است و به‌صورت دقیق و با جزئیات بالا بر روی کاغذ یا به شکل دیجیتال طراحی می‌شوند.
• طراحان حرفه‌ای: طراحان فرش‌های شکارگاه قم معمولاً از تجربه و دانش عمیق در هنرهای سنتی ایران بهره می‌برند. طرح‌ها باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که بافندگان بتوانند جزئیات دقیق را در مراحل بافت اعمال کنند.

2. چله‌کشی

• آماده‌سازی دار قالی: دار قالی که ساختاری چوبی یا فلزی است، برای بافت فرش نصب می‌شود. اندازه و نوع دار قالی به ابعاد فرش بستگی دارد.
• چله‌کشی: در این مرحله، نخ‌های عمودی (چله‌ها) که از جنس پنبه، پشم یا ابریشم هستند، بر روی دار قالی کشیده می‌شوند. این نخ‌ها پایه و اساس فرش را تشکیل می‌دهند. چله‌کشی باید با دقت و تنظیم درست انجام شود تا تراکم و استحکام فرش حفظ شود.

3. بافت گره‌ها

• شروع بافت: پس از چله‌کشی، فرآیند بافت گره‌ها آغاز می‌شود. در فرش‌های دستباف شکارگاه قم، از گره‌های فارسی (گره سنه) استفاده می‌شود. این گره‌ها به‌صورت دقیق و با دست بر روی نخ‌های چله زده می‌شوند.
• بافت نقوش شکارگاه: بافنده با دقت بسیار زیاد طرح شکارگاه را بر اساس نقشه، گره به گره می‌بافد. این مرحله نیازمند دقت و تمرکز بالا است، زیرا صحنه‌های شکار و حیوانات به جزئیات فراوانی نیاز دارند.
• رنگ‌بندی و انتخاب نخ‌ها: با توجه به طراحی نقشه و صحنه‌های شکار، نخ‌های ابریشمی یا پشمی با رنگ‌های طبیعی انتخاب می‌شوند. این رنگ‌ها از مواد گیاهی و معدنی تهیه می‌شوند و به مرور زمان زیبایی بیشتری به فرش می‌دهند.

4. کوبیدن گره‌ها

• استفاده از دفه (شانه): بعد از هر ردیف گره‌زدن، بافنده از دفه یا شانه مخصوص برای کوبیدن گره‌ها استفاده می‌کند تا گره‌ها محکم‌تر و منسجم‌تر شوند. این مرحله باعث می‌شود فرش استحکام و تراکم مناسبی پیدا کند.
• حفظ تراکم بالا: تراکم گره در فرش‌های شکارگاه قم بسیار مهم است، زیرا طرح‌های پیچیده نیاز به دقت بالا و تراکم گره‌های زیاد دارند.

5. بافت حاشیه‌ها

• بافت حاشیه فرش: در کنار بافت طرح اصلی فرش، حاشیه‌ها نیز با دقت خاصی بافته می‌شوند. این حاشیه‌ها معمولاً شامل نقوش گیاهی، اسلیمی یا هندسی هستند که با طرح شکارگاه هماهنگی دارند.
• نقش حاشیه: حاشیه‌های فرش نه تنها به زیبایی کلی فرش افزوده، بلکه به محافظت از ساختار آن کمک می‌کنند.

6. پایان بافت و جدا کردن فرش از دار

• پایان بافت: پس از اتمام بافت نقشه شکارگاه و حاشیه‌ها، فرش از دار جدا می‌شود. این مرحله نیازمند دقت و توجه است تا چله‌ها و نخ‌های فرش به‌درستی برش داده شوند و هیچ آسیبی به فرش وارد نشود.
• بریدن چله‌ها: پس از جدا شدن فرش از دار، چله‌های اضافی برش داده شده و فرش برای مراحل بعدی آماده می‌شود.

7. پرداخت فرش

• قیچی کردن پرزها: پس از اتمام بافت، پرزهای فرش که بر اثر گره‌زدن ایجاد شده‌اند، باید با قیچی مخصوص کوتاه شوند. این کار باعث می‌شود که سطح فرش یکنواخت و نرم شود.
• پرداخت نهایی: در این مرحله بافنده به‌دقت سطح فرش را بررسی می‌کند و اگر گره‌ای ناصاف یا بخشی از فرش نیاز به اصلاح داشته باشد، آن را تنظیم می‌کند. این کار نیازمند دقت و تجربه زیادی است.

8. شستشو و آب‌کشی

• شستشوی فرش: پس از پرداخت، فرش به‌دقت شسته می‌شود تا هر گونه گرد و غبار یا رنگ اضافی از آن زدوده شود. شستشو باید به‌گونه‌ای باشد که آسیبی به بافت و رنگ‌های طبیعی فرش وارد نشود.
• آب‌کشی: بعد از شستشو، فرش آب‌کشی می‌شود و سپس در محیط مناسب خشک می‌شود. شستشو و آب‌کشی به تثبیت رنگ‌ها و نرمی بیشتر فرش کمک می‌کند.

9. رفوگری و بررسی نهایی

• رفوگری: در صورتی که فرش در هنگام بافت دچار نقص یا ایراد شده باشد، رفوگران ماهر با استفاده از نخ‌های مشابه آن را اصلاح می‌کنند. این کار باعث می‌شود که فرش بدون نقص به بازار عرضه شود.
• بازرسی نهایی: فرش در نهایت توسط کارشناسان مورد بررسی قرار می‌گیرد تا از کیفیت بافت، طرح و رنگ‌ها اطمینان حاصل شود.

10. تثبیت رنگ و بسته‌بندی

• تثبیت رنگ‌ها: در صورت لزوم، از تکنیک‌های تثبیت رنگ استفاده می‌شود تا اطمینان حاصل شود که رنگ‌های طبیعی فرش با گذشت زمان ثابت باقی می‌مانند.
• بسته‌بندی: پس از بررسی‌های نهایی و اطمینان از کیفیت فرش، آن را به‌دقت بسته‌بندی کرده و برای فروش یا صادرات آماده می‌کنند.

جمع‌بندی

بافت فرش دستباف شکارگاه قم یک فرآیند پیچیده و زمان‌بر است که نیازمند دقت، تجربه و مهارت بالای بافندگان است. از طراحی نقشه گرفته تا چله‌کشی، بافت گره‌ها و پرداخت نهایی، هر مرحله با دقت و هنر انجام می‌شود تا فرشی زیبا و ارزشمند خلق شود. فرش‌های شکارگاه قم به‌دلیل طرح‌های منحصر‌به‌فرد و کیفیت بالای مواد، جزو بهترین و ارزشمندترین فرش‌های دستباف ایران به شمار می‌آیند.