در بافت فرش‌های دستباف بته جقه قم، انواع مختلفی از گره‌ها استفاده می‌شود که هر یک به نوعی بر کیفیت، دوام و زیبایی فرش تأثیر می‌گذارند. گره‌های مختلف به تکنیک‌های بافت و طراحی فرش‌ها بستگی دارند و در ایجاد طرح‌ها و نقوش پیچیده بته جقه نقش کلیدی دارند. در ادامه، به بررسی انواع مختلف گره‌های مورد استفاده در بافت فرش‌های بته جقه قم خواهیم پرداخت:

۱. گره‌های رایج در بافت فرش‌های بته جقه قم

الف. گره ترکمن (گره متقارن)

۱. تعریف:
گره ترکمن یا گره متقارن یکی از رایج‌ترین گره‌ها در بافت فرش‌های دستباف ایرانی است. این گره به صورت متقارن بافته می‌شود و دارای دو بخش برابر است که به صورت موازی در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند.

۲. ویژگی‌ها:

• دوام بالا: گره ترکمن به دلیل ساختار متقارن و محکم، فرش‌هایی با دوام بالا ایجاد می‌کند.
• بافت یکنواخت: این گره باعث ایجاد بافت یکنواخت و صاف در فرش می‌شود که برای طراحی‌های پیچیده مناسب است.

۳. کاربرد:
گره ترکمن در بافت فرش‌های بته جقه به دلیل توانایی آن در ایجاد نقوش دقیق و واضح، بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ب. گره غیرمتقارن (گره سنبل)

۱. تعریف:
گره غیرمتقارن یا گره سنبل، گره‌ای است که در آن نخ‌های پود و تار به صورت غیرمتقارن و با تغییرات جزئی در بافت قرار می‌گیرند.

۲. ویژگی‌ها:

• تنوع در طراحی: این گره به بافندگان امکان می‌دهد تا طراحی‌های پیچیده‌تر و متنوع‌تری را ایجاد کنند.
• نرمی و انعطاف‌پذیری: فرش‌هایی که با این گره بافته می‌شوند، معمولاً نرم‌تر و انعطاف‌پذیرتر هستند.

۳. کاربرد:
گره غیرمتقارن در طراحی‌های بته جقه که نیاز به تغییرات ظریف و جزئی در نقوش دارند، بسیار کاربردی است.

ج. گره هشتی (گره ایرانی)

۱. تعریف:
گره هشتی یا گره ایرانی، یکی دیگر از انواع گره‌های رایج در بافت فرش‌های دستباف است که به صورت هشتی شکل (دو طرفه) بافته می‌شود.

۲. ویژگی‌ها:

• استحکام: این گره به دلیل ساختار خاص خود، استحکام بالایی را به فرش می‌بخشد.
• طرح‌های برجسته: استفاده از گره هشتی می‌تواند به ایجاد طرح‌های برجسته و مشخص در فرش کمک کند.

۳. کاربرد:
گره هشتی در فرش‌های بته جقه برای ایجاد نقوش و طرح‌های خاص که نیاز به برجستگی دارند، استفاده می‌شود.

۲. نقش گره‌ها در طراحی فرش‌های بته جقه قم

الف. دقت در طراحی

گره‌های مختلف به بافندگان این امکان را می‌دهند که طراحی‌های دقیق و پیچیده‌ای را در فرش‌های بته جقه ایجاد کنند. انتخاب گره مناسب برای هر قسمت از فرش می‌تواند به وضوح و زیبایی طرح‌های بته جقه کمک کند.

ب. کیفیت و دوام

نوع گره انتخابی بر کیفیت و دوام نهایی فرش تأثیر می‌گذارد. گره‌های متقارن معمولاً دوام بیشتری دارند و برای استفاده در مناطق پر تردد مناسب‌تر هستند، در حالی که گره‌های غیرمتقارن می‌توانند به ایجاد طرح‌های هنری و زیبا کمک کنند.

ج. جلوه‌های بصری

گره‌های مختلف می‌توانند جلوه‌های بصری متفاوتی در فرش ایجاد کنند. برای مثال، گره‌های متقارن می‌توانند به ایجاد بافت‌های یکنواخت و صاف کمک کنند، در حالی که گره‌های غیرمتقارن می‌توانند به نقوش فرش جلوه‌ای خاص و جذاب ببخشند.

نتیجه‌گیری

انواع مختلف گره‌ها در بافت فرش‌های بته جقه قم هر کدام نقش خاصی در ایجاد زیبایی و کیفیت نهایی فرش دارند. گره‌های ترکمن، غیرمتقارن، و هشتی به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد خود، در طراحی و تولید فرش‌های بته جقه به کار می‌روند. انتخاب مناسب گره‌ها بر اساس نیازهای طراحی و کاربرد فرش می‌تواند به افزایش کیفیت و زیبایی فرش‌های دستباف بته جقه کمک کند و نقش مهمی در حفظ و ارتقاء هنر بافندگی ایرانی داشته باشد.