بافت فرش ابریشم درختی قم به دلیل استفاده از ابریشم مرغوب و نقش‌های اصیل ایرانی، دارای مراحل دقیق و هنرمندانه‌ای است. در اینجا مراحل بافت این نوع فرش را به اختصار توضیح می‌دهم:

۱. انتخاب طرح و نقشه

ابتدا باید نقشه‌ای مناسب برای فرش انتخاب شود. نقشه‌های سنتی فرش درختی قم معمولاً شامل طرح‌های شاخ و برگ درختان، گل‌ها و نقوش حیوانی به سبک اصیل ایرانی است. این نقشه‌ها به دو صورت دستی (کاغذی) و دیجیتال تهیه می‌شوند و توسط استادکاران باتجربه بررسی و تایید می‌شوند.

۲. آماده‌سازی مواد اولیه

برای بافت فرش ابریشم قم، از نخ‌های ابریشم بسیار باکیفیت استفاده می‌شود. این نخ‌ها معمولاً به صورت دستی رنگرزی می‌شوند تا رنگ‌های طبیعی و زنده‌ای به فرش بدهند. در بعضی موارد، رنگ‌ها از مواد طبیعی مانند پوست انار، نیل، یا برگ درختان تهیه می‌شوند تا اصالت رنگ‌ها حفظ شود.

۳. آماده‌سازی دار قالی

دار قالی که اسکلت و چهارچوب اصلی فرش را تشکیل می‌دهد، باید محکم و مقاوم باشد. دار قالی در ابعاد مختلف (بسته به اندازه فرش) ساخته می‌شود و باید به گونه‌ای تنظیم شود که تار و پودها بدون تنش اضافه روی آن قرار بگیرند.

۴. چله‌کشی

چله‌کشی فرآیندی است که طی آن نخ‌های تار بر روی دار قالی کشیده می‌شوند. نخ‌های تار نقش ساختار اصلی فرش را ایفا می‌کنند و باید با دقت و نظم خاصی تنظیم شوند تا فرش به صورت یکدست بافته شود.

۵. شروع بافت

بافت فرش ابریشم با دقت و ظرافت بسیاری انجام می‌شود. در هر ردیف، بافنده با توجه به نقشه و رنگ‌بندی، گره‌های دقیقی را به نخ‌های تار می‌بندد. گره‌ها معمولاً از نوع گره ترکی (یا فارسی) هستند که به استحکام و دوام فرش کمک می‌کنند. بافنده باید مهارت و دقت زیادی در تنظیم میزان فشار دست و بافت گره‌ها داشته باشد.

۶. کوبیدن گره‌ها

پس از بافت هر ردیف، بافنده با استفاده از شانه قالی گره‌ها را کوبیده و محکم می‌کند. این کار باعث می‌شود که گره‌ها به صورت فشرده و منظم قرار گیرند و فرش استحکام بیشتری پیدا کند.

۷. قیچی‌کاری

در طول بافت، و مخصوصاً پس از اتمام بافت، اضافات نخ‌ها با قیچی‌های مخصوص قیچی می‌شوند تا سطح فرش یکدست و یکنواخت شود. این مرحله نیاز به دقت بالا دارد تا ارتفاع پرزها در سراسر فرش برابر و هماهنگ باشد.

۸. پرداخت و شستشو

پس از اتمام بافت، فرش باید شسته و پرداخت شود. شستشو باعث می‌شود رنگ‌ها بیشتر نمایان و زنده‌تر شوند و پرداخت، پرزهای اضافی فرش را از بین می‌برد و به آن لطافت خاصی می‌بخشد.

۹. کنترل کیفیت و آماده‌سازی نهایی

در پایان، فرش توسط استادکاران خبره کنترل کیفیت می‌شود تا از بی‌عیب و نقص بودن طرح و بافت آن اطمینان حاصل شود. در نهایت، فرش بسته‌بندی و آماده عرضه به بازار می‌شود.

فرش‌های ابریشم درختی قم با داشتن نقش‌های زیبا و استفاده از ابریشم باکیفیت، از ارزش هنری و اقتصادی بالایی برخوردارند و جزو آثار نفیس هنری ایران محسوب می‌شوند.