خلق یک فرش ابریشم درختی قم از مراحل ایده‌پردازی تا بافت، فرایندی هنری و دقیق است که نیاز به دانش، تجربه و مهارت دارد. در اینجا مراحل مهم این فرایند را شرح می‌دهم:

۱. ایده‌پردازی و انتخاب طرح

طرح فرش درختی قم معمولاً شامل نقوش اصیل ایرانی، به ویژه طرح درختان، گل‌ها، پرندگان و شاخ و برگ‌های ظریف است. برای شروع، طراح با الهام از طبیعت، فرهنگ و سبک‌های سنتی، طرح اولیه را روی کاغذ می‌آورد. این طرح‌ها اغلب توسط طراحان باتجربه‌ای کشیده می‌شوند که با اصول و تکنیک‌های نقش‌پردازی آشنا هستند.

۲. طراحی نقشه (نقشه‌کشی)

پس از انتخاب ایده، طراح به نقشه‌کشی می‌پردازد. نقشه‌کشی به دو صورت سنتی (کاغذ شطرنجی) و دیجیتال انجام می‌شود. در این نقشه، تمام جزئیات از جمله تعداد گره‌ها، رنگ‌ها و مکان قرارگیری هر بخش از طرح مشخص می‌شود. طراحان از رنگ‌ها و خطوط مختلف استفاده می‌کنند تا بخش‌های مختلف طرح به وضوح قابل تشخیص باشد.

۳. انتخاب مواد اولیه

در فرش ابریشم قم، از نخ‌های ابریشمی مرغوب و باکیفیت برای بافت استفاده می‌شود. ابریشم باید ظریف، مقاوم و براق باشد تا زیبایی و ارزش هنری فرش را افزایش دهد. نخ‌های رنگی با استفاده از رنگ‌های طبیعی و گیاهی تهیه می‌شوند، تا ماندگاری و لطافت رنگ‌ها در طول زمان حفظ شود.

۴. آماده‌سازی دار قالی و چله‌کشی

دار قالی، که اسکلت اصلی فرش را تشکیل می‌دهد، باید مقاوم و محکم باشد. پس از نصب دار، مرحله چله‌کشی آغاز می‌شود. چله‌کشی شامل کشیدن نخ‌های طولی (تار) به صورت منظم و محکم روی دار قالی است. این تارها پایه و اساس اصلی فرش را فراهم می‌کنند و باید با دقت و مهارت کشیده شوند.

۵. انتخاب رنگ‌بندی و ترکیب رنگ‌ها

رنگ‌ها بخش مهمی از هویت فرش درختی قم هستند. استاد رنگرزی با استفاده از ترکیب رنگ‌های طبیعی مانند پوست انار، برگ نیل و گل‌های گیاهی، نخ‌های ابریشم را به رنگ‌های زنده و طبیعی رنگرزی می‌کند. انتخاب رنگ‌ها باید به گونه‌ای باشد که به نقوش درختی، گل‌ها و پرندگان جلوه‌ای طبیعی و هماهنگ ببخشد.

۶. آغاز بافت و گره‌زنی

بافت فرش با شروع گره‌زنی آغاز می‌شود. هر گره با دقت و ظرافت زده می‌شود تا نقش‌های ظریف و دقیق فرش شکل بگیرند. بافنده‌ها معمولاً از گره فارسی (نامتقارن) و گره ترکی (متقارن) برای فرش‌های ابریشم قم استفاده می‌کنند. در این مرحله، بافنده با توجه به نقشه، رنگ نخ‌ها را انتخاب کرده و گره‌ها را یک به یک روی تارها می‌زند.

۷. کوبیدن گره‌ها و تنظیم تراکم

پس از بافت هر ردیف، بافنده از شانه قالی استفاده کرده و گره‌ها را کوبیده و فشرده می‌کند تا تراکم و استحکام فرش حفظ شود. این مرحله باعث می‌شود فرش سطحی یکدست و باکیفیت داشته باشد و گره‌ها به خوبی در جای خود قرار بگیرند.

۸. قیچی‌کاری و پرداخت

پس از اتمام بافت، فرش به مرحله قیچی‌کاری می‌رسد. در این مرحله، پرزهای اضافی قیچی می‌شوند تا سطح فرش صاف و یکنواخت گردد. در بعضی از موارد، فرش پس از قیچی‌کاری به مرحله پرداخت نیز می‌رود که در آن پرزها کمی کوتاه‌تر می‌شوند تا جزئیات نقش‌ها بهتر نمایان شود.

۹. شستشو و تثبیت رنگ‌ها

پس از اتمام بافت و پرداخت، فرش شسته می‌شود تا رنگ‌های آن ثابت و جلوه‌دارتر شوند. شستشو با دقت انجام می‌گیرد تا به بافت و رنگ فرش آسیبی نرسد و رنگ‌ها به صورت یکنواخت و طبیعی دیده شوند.

۱۰. کنترل کیفیت و آماده‌سازی نهایی

در مرحله پایانی، فرش توسط کارشناسان مورد بازبینی قرار می‌گیرد تا از نظر بافت، رنگ‌بندی و جزئیات نقش‌ها بی‌عیب باشد. در نهایت، فرش آماده عرضه به بازار شده و به عنوان اثری هنری با ارزش هنری و اقتصادی بالا به مشتریان ارائه می‌شود.

فرش ابریشم درختی قم نمادی از هنر و خلاقیت ایرانی است و مراحل مختلف آن، از ایده‌پردازی تا تولید نهایی، با تلاش و دقت زیادی همراه است تا اثری بی‌نظیر و ماندگار خلق شود.