فرش دستباف بته جقه قم یکی از شاهکارهای هنر فرش‌بافی ایران به شمار می‌رود و دارای نقش و نگارهای متنوع و پرمعنایی است که هر کدام دربردارنده تفسیرهای فرهنگی و هنری عمیقی هستند. این نقوش که بر اساس الگوی بته جقه طراحی می‌شوند، در طول زمان توسعه یافته‌اند و با فرهنگ، تاریخ و هنر ایرانی پیوندی عمیق دارند. در ادامه به بررسی انواع نقش و نگارهای بته جقه و تفسیرهای فرهنگی و هنری آن‌ها می‌پردازیم.

۱. بته جقه کلاسیک (سرو خمیده)

تفسیر فرهنگی و هنری: طرح اصلی بته جقه که به عنوان سرو خمیده شناخته می‌شود، نماد جاودانگی و حیات پس از مرگ در فرهنگ ایران باستان است. سرو خمیده به دلیل استحکام و قدرت در برابر تغییرات طبیعت به نماد پایداری و ماندگاری تبدیل شده است. این طرح در دوره‌های مختلف تاریخی ایران از دوران ساسانیان تا دوران اسلامی کاربرد داشته است.

ویژگی‌های هنری: در فرش‌های قم، بته جقه کلاسیک به شکل‌های مختلفی از کوچک تا بزرگ ترسیم می‌شود. اغلب در مرکز فرش یا به صورت تکرار شونده در سراسر زمینه استفاده می‌شود. رنگ‌های به کار رفته در این نوع بته جقه معمولاً گرم و متنوع هستند، از جمله قرمز، آبی و طلایی.

۲. بته جقه افشان

تفسیر فرهنگی و هنری: طرح بته جقه افشان نوعی از بته جقه است که در آن بته‌ها بدون نظم خاصی در سراسر فرش پخش شده‌اند. این طرح نماد فراوانی، زایندگی و گسترش است. افشان به معنای پراکندگی و گستردگی است و در بسیاری از هنرهای ایرانی از جمله نقاشی و کاشی‌کاری دیده می‌شود.

ویژگی‌های هنری: در بته جقه افشان، برخلاف طرح‌های متمرکز، بته‌ها بدون نظم مشخصی پخش می‌شوند و تمام سطح فرش را می‌پوشانند. این طرح باعث ایجاد حس حرکت و جریان در فرش می‌شود. معمولاً در این نوع فرش‌ها، رنگ‌های ملایم‌تری مانند سبز، آبی روشن و کرم به کار می‌رود که باعث ایجاد آرامش و لطافت بصری می‌شود.

۳. بته جقه قلمکار

تفسیر فرهنگی و هنری: طرح قلمکار به نوعی از نقوش بته جقه اشاره دارد که به صورت ظریف و دقیق با جزئیات بسیار ریز و مینیاتوری ترسیم شده است. این نوع طرح به دقت و هنر والای هنرمندان قم اشاره دارد و از سبک‌های نقاشی قلمکار الهام گرفته است.

ویژگی‌های هنری: این نوع بته جقه در فرش‌های قم به دلیل ظرافت در بافت و جزئیات پیچیده خود مشهور است. طرح‌های قلمکار معمولاً از نقوش متنوع بته جقه کوچک و دقیق در کنار گل‌ها و برگ‌ها تشکیل شده است. رنگ‌های به کار رفته در این طرح‌ها بیشتر در طیف‌های تیره مانند قهوه‌ای، سرمه‌ای و زرشکی است که ظاهری کلاسیک و باوقار به فرش می‌دهد.

۴. بته جقه بادامی

تفسیر فرهنگی و هنری: طرح بته جقه بادامی، همان‌طور که از نامش پیداست، به بته‌هایی اشاره دارد که شبیه به شکل بادام ترسیم شده‌اند. این نوع بته جقه به نمادی از باروری و ثروت در فرهنگ ایرانی بدل شده و در برخی منابع به عنوان نمادی از رونق و موفقیت شناخته می‌شود.

ویژگی‌های هنری: در این نوع بته جقه، خطوط منحنی و شکلی شبیه به بادام با ترکیب رنگ‌های شاد و تند مانند قرمز، نارنجی و طلایی به کار می‌رود. بته جقه بادامی در کنار سایر عناصر تزیینی مانند گل‌ها و شاخه‌ها، فضای بصری پویایی را در فرش ایجاد می‌کند و باعث جلب توجه بیشتر بیننده می‌شود.

۵. بته جقه شاخ گوزنی

تفسیر فرهنگی و هنری: بته جقه شاخ گوزنی، نوعی خاص از بته جقه است که در آن بته‌ها به شکل شاخ‌های گوزن طراحی می‌شوند. شاخ گوزن در فرهنگ ایرانی نمادی از قدرت، آزادی و طبیعت است. گوزن به عنوان حیوانی نجیب و آزاد در بسیاری از هنرهای ایرانی نقش داشته است.

ویژگی‌های هنری: این طرح با خطوط بلند و پیچیده که شاخ‌های گوزن را تداعی می‌کند، به عنوان یک طرح پویا و پرتحرک در فرش قم به کار می‌رود. رنگ‌های استفاده شده در این طرح معمولاً ترکیبی از رنگ‌های طبیعی مانند سبز، قهوه‌ای و طلایی است که به زیبایی طرح کمک می‌کند.

۶. بته جقه ترمه‌ای

تفسیر فرهنگی و هنری: طرح بته جقه ترمه‌ای از نقش‌های سنتی پارچه‌های ترمه الهام گرفته شده است. ترمه که یکی از پارچه‌های سنتی و لوکس ایرانی است، به دلیل نقش‌های زیبا و هنرمندانه‌اش معروف است. این طرح‌ها نمادهای اشرافیت و هنرهای ظریف ایرانی را نشان می‌دهند.

ویژگی‌های هنری: در بته جقه ترمه‌ای، نقوش بافت‌های پیچیده و ظریف ترمه در قالب فرش‌های دستباف بازسازی می‌شوند. این طرح‌ها با استفاده از نخ‌های ابریشمی و رنگ‌های تند و زنده مانند قرمز، زرد و سبز به کار می‌روند و جلوه‌ای از هنر اصیل ایرانی را به نمایش می‌گذارند.

نتیجه‌گیری:

نقش و نگارهای فرش بته جقه قم نه تنها بازتابی از تاریخ و فرهنگ کهن ایران هستند، بلکه نمادی از تحول و تطور هنر ایرانی در طول زمان می‌باشند. هر کدام از این نقش‌ها، با تفسیرهای فرهنگی و هنری خود، داستان‌های بسیاری از گذشته تا امروز را بازگو می‌کنند و همچنان به عنوان یکی از میراث‌های ارزشمند هنر ایران شناخته می‌شوند.

برای خرید انواع طرح و نقش فرش دستباف قم به سایت آریاس مراجعه کنید